Diep in de Indonesische archipel, ten zuidoosten van Bali en ten zuiden van Flores, ligt het eiland Sumba. Het is een van de minder bekende eilanden van Indonesië, maar misschien juist daardoor zo bijzonder. Sumba is een plek waar de tijd vertraagt en oude tradities nog diep geworteld zijn in het dagelijks leven. Met zijn uitgestrekte savannes, ruige kusten en culturele rijkdom is het een eiland dat zowel mysterie als schoonheid uitstraalt.

Wat Sumba zo uniek maakt, is de manier waarop de traditionele cultuur bewaard is gebleven. Waar andere eilanden sterk zijn beïnvloed door toerisme of modernisering, leeft op Sumba de Marapu cultuur nog altijd voort. Marapu is een animistisch geloofssysteem waarin de geesten van voorouders en de krachten van de natuur worden geëerd. Deze spirituele overtuiging beïnvloedt niet alleen religieuze ceremonies, maar ook de manier waarop dorpen zijn gebouwd, hoe mensen samenleven en zelfs hoe zij overlijden en begraven worden. Over het eiland verspreid vind je dan ook indrukwekkende megalithische graven, soms met enorme stenen platen die met de hand zijn verplaatst, een traditie die elders ter wereld al lang is verdwenen.

Beeld Lauryn Ishak

Op Sumba geloven ze dat de voorouders leven in de bomen, de stenen en de zee, en dat we in harmonie met hen moeten leven. De huizen van bamboe en riet hebben daarom drie verdiepingen: de bovenste is alleen voor de voorouders. Die ruimte wordt zelden of nooit bezocht. De daken zijn zo hoog omdat we geloven dat ze de verbinding met de geesten versterken.

Deze verbondenheid met het spirituele is voelbaar in elk aspect van het dagelijks leven. Veel gebruiken zijn verweven met rituelen: lange huwelijken en begrafenissen, zegeningen door sjamanen en seizoensgebonden festivals. Een van de meest indrukwekkende is het Pasola-festival. Het vindt elk jaar in februari of maart plaats, wanneer stamoudsten aan de hand van de maanstand en het verschijnen van zeewormen op het strand het juiste moment bepalen. Tijdens Pasola strijden mannen van verschillende clans te paard, gewapend met houten speren.

Beeld Lauryn Ishak

Hoewel het christendom inmiddels bij een groot deel van de bevolking de dominante religie is, blijft de Marapu-leer diep verweven met het dagelijks leven. Veel Sumbanezen combineren moeiteloos beide religies: ze bezoeken op zondag de kerk, maar nemen ook deel aan voorouderrituelen of spirituele ceremonies. De bevolking is overwegend protestants, met ook katholieke en islamitische minderheden. Toch is het traditionele geloof nog altijd zichtbaar, bijvoorbeeld in de vorm van heilige stenen, rituele dierenoffers en spirituele dorpshoofden die als raadgevers optreden.

Beeld Lauryn Ishak

De meeste bezoekers verblijven in het westen van het eiland, waar het vanaf het kleine Tambolaka Airport ongeveer anderhalf uur rijden is over stille, stoffige wegen naar resorts als Nihi Sumba in het zuiden of Cap Karoso aan de westkust. In deze regio liggen enkele van de mooiste stranden van Sumba, zoals de kalkstenen pilaren van Bwanna Beach in het zuidwesten, de halvemaanvormige lagune van Mandorak in het verre westen, en de monding van de rivier bij Pero, waar vissers hun houten prauwen verzamelen in kristalhelder water. Bij de Weekuri-lagune, niet ver van Mandorak, kun je een rubberen band huren van de lokale bevolking en vredig drijven terwijl aan de rand van het bassin het water uit de Indische Oceaan via natuurlijke blaasgaten omhoog spuit.

Beeld Lauryn Ishak

Toch loont het ook de moeite om het drogere oosten van het eiland te verkennen, met zijn geurige sandelhoutbomen en uitgestrekte cashewplantages. Onderweg kom je natuurlijke hoogtepunten tegen zoals de trapsgewijze Lapopu-waterval, de grotten en watervallen van Waikelo Sawah en het turquoise Waimarang-meer, dat doet denken aan de cenotes in Mexico. Verspreid over het eiland liggen traditionele kampungdorpen, zoals Ratenggaro in het westen, waar rieten huizen met hoge puntdaken uitkijken over een estuarium van wit zand en kalm turkoois water. Deze dorpen vormen nog steeds het hart van het sociale leven, waar traditie, spiritualiteit en gemeenschap onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Beeld Lauryn Ishak

De economie van Sumba is voornamelijk agrarisch. Veel mensen leven van de landbouw, rijst, cassave, mais en kokosnoten zijn de belangrijkste gewassen, en van veeteelt, met name paarden en waterbuffels. Deze dieren hebben niet alleen economische waarde, maar spelen ook een centrale rol in rituelen en ceremonies. Vrouwen verdienen vaak een inkomen met het weven van traditionele ikat-doeken, elk met een eigen patroon en betekenis die verbonden is aan hun regio of familie. Deze textielkunst is wereldwijd erkend als cultureel erfgoed en wordt steeds vaker geëxporteerd. Toerisme staat nog in de kinderschoenen, al trekt het eiland langzaam meer aandacht van reizigers die op zoek zijn naar authenticiteit en rust. Luxe eco-resorts zoals Nihi Sumba bieden een exclusieve ervaring, maar er zijn ook steeds meer lokale initiatieven gericht op duurzaam en gemeenschapsgericht toerisme.

Beeld Lauryn Ishak

Op Sumba willen ze duurzaam toerisme stimuleren, op een manier die het eiland beschermt in plaats van verandert. Want achter alles op Sumba staat het eiland zelf: als een god in het landschap. De Sumba Hospitality Foundation helpt hierbij door jongeren op Sumba op te leiden binnen de wereld van hospitality, ze geven hen niet alleen praktische vaardigheden, maar vooral ook perspectief op een toekomst. De stichting gelooft dat alle jongeren recht hebben op een eerlijke kans en dat onderwijs daarin de sleutel is.

Beeld Lauryn Ishak

Op de campus van de stichting bevindt zich ook het duurzame boetiekhotel Maringi Sumba, waar studenten in opleiding echte werkervaring opdoen. Ook het restaurant Makan Dulu, vlakbij het vliegveld, wordt gerund door studenten die hun passie voor gastvrijheid en koken met bezoekers delen.

Sumba is geen eiland voor de snelle reiziger of de massa’s. Het vraagt tijd, respect en openheid. Maar wie zich erin verdiept, ontdekt een wereld die niet alleen anders is, maar ook diep menselijk, vol betekenis en verbondenheid. In een wereld die steeds sneller verandert, is Sumba een plek waar de ziel van een cultuur nog voelbaar is en dat maakt het tot een van de meest bijzondere bestemmingen in Zuidoost-Azië.

Beeld Lauryn Ishak